Günlük hayatımızda stres kaçınılmaz bir gerçek. Ancak stresin sadece psikolojik etkileri yok bağışıklık sistemimizi de derinden etkileyen bir faktör. Bilimsel araştırmalar stresin bağışıklık sistemimiz üzerinde hem kısa vadeli hem de uzun vadeli önemli etkileri olduğunu gösteriyor.

Kısa Süreli Stresin Olumlu Etkileri

Stres her zaman kötü değildir. Kısa süreli stres bağışıklık sistemimizi geçici olarak güçlendirebilir. Örneğin kısa süreli stres bağışıklık hücrelerini harekete geçirerek enfeksiyonlara karşı hızlı bir savunma mekanizması oluşturabilir. Bu durum yaralanmalar veya aşılar sonrasında bağışıklık tepkisinin artmasına yardımcı olabilir. Ancak bu olumlu etki stresin süresi uzadıkça tersine döner.

Kronik Stresin Bağışıklık Sistemine Zararları

Uzun süreli yani kronik stres, bağışıklık sistemimizi baskılayarak hastalıklara daha açık hale gelmemize neden olur. Bunun başlıca nedenlerinden biri, stres sırasında salgılanan **glukokortikoid hormonları (kortizol gibi)**dır. Kortizolün sürekli yüksek seviyelerde olması şu olumsuz etkilere yol açabilir:

• Bağışıklık hücrelerinin üretiminin azalması: T ve B lenfositlerinin sayısı düşer, bağışıklık sisteminin virüs ve bakterilere karşı verdiği tepki zayıflar.
• İltihaplanma seviyelerinin değişmesi: Stres iltihaplanmayı artırarak otoimmün hastalıkları tetikleyebilir veya aşırı baskılayarak enfeksiyonlara karşı savunmayı zayıflatabilir.
• Aşıların etkinliğinin düşmesi: Kronik stres altındaki bireylerde aşıların oluşturduğu bağışıklık tepkisi daha zayıf olabilir.
• Kanser riskinin artması: Stres bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanıma ve yok etme yeteneğini azaltarak tümörlerin büyümesine neden olabilir.

Yaşlanma, Stres ve Bağışıklık Sistemi

Yaşlandıkça bağışıklık sistemimiz doğal olarak zayıflar. Ancak stres bu süreci daha da hızlandırabilir. Araştırmalar, yaşlı bireylerde kortizol seviyelerinin arttığını ve DHEA (bağışıklık dostu bir hormon) seviyelerinin azaldığını göstermektedir. Bu dengesizlik bağışıklık sistemini baskılayarak yaşlı bireyleri enfeksiyonlar, kanser ve otoimmün hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirebilir.

Stresi Azaltarak Bağışıklık Sistemini Güçlendirmek

Stresin bağışıklık sistemimize zararlarını azaltmak için bilimsel olarak desteklenen bazı yöntemler şunlardır:

• Meditasyon ve nefes egzersizleri: Kortizol seviyelerini düşürerek bağışıklık sistemini dengede tutar.
• Düzenli egzersiz: Bağışıklık hücrelerinin dolaşımını artırarak vücudun enfeksiyonlara karşı daha hızlı tepki vermesini sağlar.
• Sağlıklı beslenme: Stresin neden olduğu iltihaplanmayı azaltmak için antioksidanlar açısından zengin besinler tüketmek önemlidir.
• Yeterli uyku: Bağışıklık hücrelerinin yenilenmesi için vücuda fırsat tanır.

Sonuç

Stres, modern yaşamın kaçınılmaz bir parçası olsa da bağışıklık sistemimiz üzerindeki etkilerini azaltmak bizim elimizdedir. Kısa süreli stres bağışıklığı destekleyebilirken kronik stres bağışıklık sistemini baskılayarak bizi hastalıklara daha yatkın hale getirebilir. Yaşam tarzımızda yapacağımız küçük değişiklikler hem stres seviyemizi düşürmeye hem de bağışıklık sistemimizi güçlü tutmaya yardımcı olabilir. Sağlıklı bir zihin ve beden için stresimizi nasıl kontrol edeceğimizi öğrenmemiz gerekiyor.

Kaynakça:

1. Dhabhar, F. S. (2009). A hassle a day may keep the pathogens away: The fight-or-flight stress response and the augmentation of immune function. Brain, Behavior, and Immunity, 23(7), 1049-1055.
2. Glaser, R., & Kiecolt-Glaser, J. K. (2005). Stress-induced immune dysfunction: Implications for health. Nature Reviews Immunology, 5(3), 243-251.
3. Bauer, M. E. (2005). Stress, glucocorticoids, and ageing of the immune system. Stress, 8(1), 69-83. DOI: 10.1080/10253890500100240