Babalık, geleneksel olarak toplumda sıklıkla “anneliğin destekleyicisi” olarak anılsa da güncel araştırmalar babalığın da biyolojik ve nörobiyolojik değişimlerle şekillenen, aktif bir ebeveynlik biçimi olduğunu göstermektedir. Her ne kadar baba olmak, doğrudan bir gebelik deneyimi içermese de baba adaylarında da fizyolojik ve nörohormonal değişimler meydana gelmektedir. Bu derlemede, babalık davranışlarının hormonal temelleri ele alınacaktır.
Gebelik sürecinde, annenin fizyolojik olarak geçirdiği değişimlere paralel şekilde, baba adaylarında da bazı hormonal farklılıklar gözlemlenmektedir. Araştırmalar, baba adaylarının gebelik boyunca ve doğum sonrası dönemde testosteron seviyelerinde belirgin bir düşüş olduğunu ve bunun baba olmaya yönelik sosyal ve duygusal adaptasyona katkı sağladığını göstermektedir (Gettler ve ark., 2011). Testosteronun azalmasıyla birlikte, paternal duyarlılığın artması, bebeğe yönelme ve bakım verme davranışlarında artış gözlenmektedir (Wynne-Edwards ve Reburn, 2000).
Aynı zamanda, prolaktin hormonunun da sadece annelerde değil babalarda da arttığı; bu artışın özellikle doğum sonrası dönemde bebekle temasla birlikte yükseldiği bulunmuştur (Storey ve ark., 2000). Prolaktin düzeylerindeki artış, babaların bebeklerine karşı şefkatli ve ilgili davranmalarına katkıda bulunur. Bir başka önemli hormon olan oksitosin de babalarda bebeği görme, onunla etkileşime girme veya ten teması kurma gibi durumlarda artmaktadır. Oksitosin, babalık davranışlarını destekleyen sosyal bağ kurma, güven ve duygusal yakınlık geliştirme süreçlerinde kritik rol oynar (Feldman ve ark., 2011).
Beynin ödül sisteminde rol alan dopamin ve serotonin gibi nörotransmiterler de babalıkla ilişkilidir. Babalarda, çocuklarının yüz ifadelerini görmenin ya da onların seslerini duymanın dopamin salınımını artırdığı; bunun da bakım verme davranışlarını ödüllendirici hale getirdiği bildirilmektedir (Rilling, 2013).
Özetle, babalık sadece toplumsal rollerle şekillenen bir olgu değildir. Tıpkı annelik gibi, hormonal ve nörobiyolojik altyapıya sahiptir. Testosteronun azalması, prolaktin ve oksitosin seviyelerinin artması, dopamin ve serotonin gibi nörokimyasal maddelerin etkisiyle babalar da bebeklerine karşı duyarlılık geliştirir, bağ kurar ve bakım verirler. Hatta bazı araştırmalar, aktif ebeveynlik yapan babaların beyinlerinde, annelerin beyinleriyle benzer aktivasyon paternlerinin oluştuğunu dahi göstermektedir (Abraham ve ark., 2014).
Görülüyor ki, babalık yalnızca “anne destekleyicisi” bir rol değildir ve olmamalıdır. Bir babanın bebeğine duyduğu sevgi biyolojik olarak da içsel, derin ve gerçek bir bağdır. Canım babamın ve sorumluluğun farkında olup çocuğunun gülümsemesinde mutluluğu bulan tüm babaların Babalar Günü kutlu olsun. ❤
Referanslar:
Abraham E, Hendler T, Shapira-Lichter I, Kanat-Maymon Y, Zagoory-Sharon O, Feldman R. Father’s brain is sensitive to childcare experiences. Proc Natl Acad Sci U S A. 2014 Jul 8;111(27):9792-7. doi: 10.1073/pnas.1402569111. Epub 2014 May 27. PMID: 24912146; PMCID: PMC4103311.
Feldman, R., Gordon, I., & Zagoory‐Sharon, O. (2011). Maternal and paternal plasma, salivary, and urinary oxytocin and parent–infant synchrony: considering stress and affiliation components of human bonding. Developmental science, 14(4), 752-761.
Gettler, L. T., McDade, T. W., Feranil, A. B., & Kuzawa, C. W. (2011). Longitudinal evidence that fatherhood decreases testosterone in human males. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(39), 16194-16199.
Rilling JK. The neural and hormonal bases of human parental care. Neuropsychologia. 2013 Mar;51(4):731-47. doi: 10.1016/j.neuropsychologia.2012.12.017. Epub 2013 Jan 16. PMID: 23333868.
Storey, A. E., Walsh, C. J., Quinton, R. L., & Wynne-Edwards, K. E. (2000). Hormonal correlates of paternal responsiveness in new and expectant fathers. Evolution and Human Behavior, 21(2), 79-95.
Wynne-Edwards, K. E., & Reburn, C. J. (2000). Behavioral endocrinology of mammalian fatherhood. Trends in Ecology & Evolution, 15(11), 464-468.
