Çinko’nun bağışıklıktaki önemi nedir?
Bağışıklık anlık elde edilen bir durum değildir. Bağışıklık sistemi için sağlıklı bir yaşam felsefesi edinilmesi ayrıca sağlık uzmanlarının da çeşitli tavsiyelerinin takip edilmesi gerekir. İsterseniz bugün bağışıklığın temel taşlarından olan Çinko (Zn) minerali üzerine konuşalım.
Çinko 300’den fazla enzimatik reaksiyonda görev alan bağışıklık zincirinin en önemli halkalarından biridir. Çinkonun, birkaç sene önce ortaya çıkan ve tüm dünyayı büyük etkisi altına alan Covid-19 ‘da RNA’nın çoğalma mekanizmasını bozarak etki gösterdiğini biliyoruz. Diğer genel görevleri ise;
- Virüslere karşı koruyucu.
- Dokuları yenileme özelliği.
- DNA sentezinde rol oynaması.
Mineralin vücuda alınmasında, hangi dozda ve ne kadar alınması gerektiği önem taşımaktadır. Yapılan araştırmalara göre bir günde alınması gereken Çinko miktarı; erkeklerde 15 mg ve kadınlarda 12 mg olduğu belirtilmiştir. Yapılan son araştırmalara göre bu miktarların 2-3 katına çıkılabileceği söylenmektedir. Çinkonun belirtilen miktarlardan çok daha fazla alınması durumunda (150-200mg gibi) tam tersi etki göstererek bağışıklık sistemini baskılayacağı bilinmektedir. Bizler eczacılar olarak, sizlere ilaçların/takviyelerin hangi dozda nasıl kullanılması gerektiğini söylemekle ve bu dozların size nasıl etki göstereceğini anlatmakla yükümlüyüzdür. İlaçların/takviyelerin gerek kimyasal gerek bitkisel açıdan incelenmesi için tüm eğitimleri alan biz eczacılar, aldığımız eğitim ve öğretime güvenerek size rahatlıkla bilgi verebilmekteyiz.
Çinko; Romatoid artrit, Alzheimer, Wilson hastalığı, Makula dejenerasyonu, kronik yorgunluk, yara iyileşmesi ve saç dökülmesinin önlemlesinde etkilidir.
Erkeklerde ve kadınlarda alınması gereken Çinko miktarı değişkenlik göstermektedir ve erkekler için çinko alımının önemli olmasının bir diğer sebebi testosteron hormonunun üretimi vücutta çinko miktarı ile bağlantılıdır. Özellikle 40 yaş üstündeki erkeklerin yeterli çinko seviyelerini korumak için, bu konuda takviye alınması gerektiği bilinmektedir. Kadınlarda ise yaşla birlikte çinko eksikliği artmaktadır. Menopozda görülen ruh hali değişiklikleri, sıcak basmaları, cilt problemleri, dengesiz kilo alma, saç sağlığının bozulması ve dökülmesi gibi semptomların en aza indirilmesinde çinkonun rolü büyüktür. Aynı zamanda kadınlarda osteoporozu önlemek adına çinko takviyesi kullanılmalıdır. Özellikle kalsiyum-çinko kombine tedavileri osteoporozda büyük önem arz etmektedir.
Çinkonun yeterli olup olmaması aynı zamanda DNA replikasyonunun yeterli gerçekleşip gerçekleşmediğini de bize gösterebilir.
Peki, Çinko hangi besinlerde bulunur?
İstiridye, kırmızı et, kabak çekirdeği, susam besinlerinde bolca bulunmaktadır. 1 yumurtada ise günlük ihtiyacımızın %5’i kadar Çinko bulunur. 1 büyük patateste ise yaklaşık 1 mg Çinko olduğunu söyleyebiliriz.
Çinkonun, Demir ve Bakır elementleri ile birlikte alındığında emilimi azalır. Bazı Çinko içeren pastillerin formülasyonlarında sitrik asit bulunuyorsa, bu durum çinkonun virüslere karşı etkinliğini azaltmaktadır. Çünkü sitrik asit çinkonun iyonize olmasını etkileyerek vücut tarafından alınmasını azaltır.
Peki çinko en doğru şekilde hangi formlarda alınmalıdır?
Çinko oksit ve sülfür tuzları emilimi en az olan tuzlardır. Mide bulantısı ve kusmanın yanı sıra, mide ve bağırsaklarda tahrişe neden olabileceğinden tercih etmemeliyiz.
Çinko sülfat tuzunda %40 emilim vardır, çinko glisinat, pikolinat ve sitrat formları ise %60 oranında emilim göstermektedir. Bu oranlarda emilim gösterdiği için tercih edilebilir. Ülkemizde olmayan fakat ham iyonik sıvı çinko (Raw Liquid Zinc) formuyla 1 damla alındığında yaklaşık 15 mg civarı çinko takviyesi alınmış olunur.
Kozmetiklerdeki kullanımına bakılırsa, çinko biyoaktif tuzlar halinde kullanılmaktadır. Bunlar çinko oksit, çinko sülfat, çinki pirition ve çinko karbonat olarak sayılabilir. Çinko oksit, yaşlanmayı geciktirir, yatıştırıcı ve koruyucu olarak bilinir aynı zamanda doğal bir UV filtresi olarak güneş kremlerinde kullanılır. Çinko karbonat koruyucu ve cilt yağ dengesinin düzenleyicisidir. Çinko sülfat iltihap önleyici olarak kullanılır. Çinko glukonat cilt bariyerini iyileştirici, keratin ve kolajen üretiminde uyarıcı etkisi vardır. Çinko pirition ve çinko undesilenat ise antifungal etkiye sahiptir.
Bu serimizde Ecz. Emin Talip Önal hocamızın ‘Eczacı Farkıyla’ adlı Youtube videolarından derlediğimiz bilgileri sizlere aktarıyoruz. Tamamı için videoyu izleyebilirsiniz.
