Toplumumuzda bitkisel ürünlerin her koşulda çok sağlıklı olduğuna inanılır. Bu durum, halk arasında bitkisel ürünlerin kullanım dozunun hiçbir önemi yokmuş gibi algılanmasına yol açar. Ancak durum hiç de böyle değildir. Bitkiler de ilaçlar gibi kontrollü kullanılmalı, vücutla olan etkileşimi göz önünde bulundurulmalıdır. 

Sinameki, halk arasında kullanımı oldukça yaygın olan ve vücuttaki suyun atılmasını hızlandıran etkiye sahiptir. Bu sebeple zayıflama ve form çaylarında bulunur. Fazla kullanımı sonrasında ise bağırsak emilimini azaltıcı etkiye sebep olarak kabızlık oluşturabilir. Bazı durumlarda ise bağırsak emilimi bozukluğu sonucunda vücutta potasyum eksikliği görülebilir. 

Sarımsak, kandaki pıhtılaşmayı azaltabilir. Kan sulandırıcı ilaçlarla birlikte bu bitkilerin aşırı kullanımında ise aşırı dozda ilaç kullanılmış gibi bir etki ve kanda pıhtılaşmama gibi sorunlar görülebilir. Bunun yanı sıra mide yanması, gaz ve ishal gibi gastrointestinal rahatsızlıklar görülebilir. 

Çay bitkisi ise içerisinde tanen ve alkaloitler içerir. İçerisinde bulunan tanen maddesinden dolayı kabız etkili, alkaloitlerden dolayı ise uyarıcı ve diüretik etkilidir. Uzun süreli ve aşırı kullanımında uykusuzluk, iştahsızlık, zayıflama, sinirlilik halleri görülebilir. 

Efedra bitkisi ise kilo kaybetmek ve enerji arttırmak için kullanılmış olsa da zamanla titreme, baş ağrısı, inme, miyokard infarktüsü, göğüs ağrısı, nöbetler, uykusuzluk, bulantı, kusma, yorgunluk, baş dönmesi gibi etkilere sebep olabileceği görüldü.

Meyan kökü, ülser ve gastrit gibi durumlarda destek amaçlı kullanılsa da aşırı tüketimi sonucunda hipertansiyon, ödem ve hipokalemi gelişmesine sebep olabilir. Şiddetli hipokalemi ise hayatı tehdit edebilecek aritmilere yol açtığı gibi, kan basıncında ciddi yükselmeye de neden olabilir. 

Ginkgo, demans ve hafıza sorunlarında kullanımı yaygın olsa da antikoagülan etkisi sebebiyle aşırı tüketiminde kanama riskini arttırabilir. Özellikle kan sulandırıcı kullanan kişilerde veya cerrahi müdahale öncesinde ginkgo kullanımı önerilmez. 

Bunların yanı sıra kuşburnu diüretik (idrar arttırıcı) etkiye sahiptir, böğürtlen ise antidiyareik olarak etkindir. Ayva, kabız (ishali kesme) etkiye sahiptir. Ihlamur ise santral sinir sistemi sedatifi ve diüretik etkilidir. Rezene ise karminatif (hazımsızlık giderici) etkisi bulunan bir bitkidir. Zeytinden elde edilen zeytinyağı ise kolagog (safra arttırıcı) etkilidir. Bu bitkilerin ilaçlarla kullanımı vücutta istenmeyen sonuçlara sebep olabilir.

Bitkisel ürünlerin içerisinde bulunan etken maddenin standardizasyonu yapılamadığı ve dozu ayarlanamadığı için kullanımı konusunda mutlaka doktora veya eczacıya danışılmalıdır. 

Kaynakça:

* Prof. Dr. Nevin Tanker, Prof. Dr. Mehmet Koyuncu, Prof. Dr. Maksut Coşkun, Farmasötik Botanik, Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Yayınları, Ders Kitapları, No:93, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 2023

* GARLIC: Overview, Uses, Side Effects, Precautions, Interactions, Dosing and Reviews

* https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1490168/

* https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6935715/

* Adverse Events Associated with Ephedrine-Containing Products — Texas, December 1993-September 1995