DOĞADAN GELEN İLAÇLAR: Ginkgo biloba

Bitkiler tarih boyunca insanların hastalıklarla mücadelesinde ve hastalıkları önlemesinde etkili olarak kullandıkları bir kaynak olmuş ve bitkilerin kullanımına dair tecrübeler geleneksel tedavilerin gelişmesinde ilham olmuştur. Günümüzde kullanılan birçok farmasötik preparatın terapötik etkisi bitkilerden izole edilen bileşiklere dayanmaktadır. Bu yazımızda modern tıpta kullanılan tıbbi bitkilerden Ginkgo biloba’nın farmakolojik etkilerinden ilaçlarla etkileşimlerine kadar çeşitli yönlerini ele alacağız.

Ginkgo biloba; geçmişten günümüze hem ilaç hem de besin takviyesi olarak kullanılmış olan bir bitkidir. (1) Bitkinin tıbbi değere sahip olan kısımları tohumlar ve taze veya kurutulmuş olan yapraklardır. (2) Ginkgo biloba ekstreleri; flavonol glikozitler, terpen laktonlar ve birçok bileşenden oluşan karışımlardır ve dünyada en çok kullanılan besin takviyelerindendir. (1)

Ginkgo biloba etkilerini; antioksidan ve antiinflamatuar özellik gösterme, apoptozu engelleme, tau proteininin fosforilasyonunun düzenlenmesi, mitokondriyal işlevlerin korunması, amiloid plak oluşumunu engelleme ve Aβ protein birikimini azaltılma, hücre içi iyon dengesini düzenleme ve büyüme faktörlerinin üretimini uyarma mekanizmaları üzerinden gösterir. (2)

Ginkgo biloba; sinir hücrelerini koruyucu (nöroprotektif) ve sinir sistemi dejenerasyonunu önleyici (anti-nörodejeneratif) etkilere sahip olup uzun süredir hafızayla ilgili süreçleri desteklemek amaçlı kullanılmaktadır. Ginkgo biloba ekstreleri dikkatli şekilde incelendiğinde organizma üzerinde çok yönlü ve kapsamlı biyolojik etkilere sahip olduğu saptanmıştır. Ginkgo biloba tabletlerinin ve ekstrelerinin; hayvanlarda ve insan dokularında yapılan çalışmalar sonucunda antiinflamatuar, antibakteriyel, antikanser, antioksidan, antiobezite, antidiyabetik, kardiyoprotektif, antiaterojenik ve hücre koruyucu etkiler de gösterdiği anlaşılmıştır. (3)

Ginkgo biloba bitkisinden üretilen preparatlar; alzheimer veparkinson hastalığının tedavisinde kullanılmasının yanı sırahafızayı desteklemek, tinnitus (kulak çınlaması), intermittan klaudikasyon (aralıklı topallama), sinirlerle alakalı hastalıkların tedavisi, periferik dolaşımı düzenlemek ve beyin fonksiyonlarını desteklemek için de tedavi amaçlı kullanılır. (2,4) Çok yönlü bu kullanım Ginkgo biloba’nın içerdiği aktif bileşenlerle ilişkilidir. Ginkgo biloba’nın içeriğinde yaygın olarak flavonoidler ve terpen laktonlar gibi bilinen bileşiklerolsa da ginkgotoksin gibi alerjik ya da toksik etki gösterebilecek maddeler de bulunduğundan Ginkgo biloba’nın yer aldığı preparatların hem olumlu hem de olumsuz durumlara yol açabileceğine dair bilimsel veriler bulunmaktadır. (4)

Ginkgo biloba ekstreleri bazı ilaçlarla etkileşime girerek ilaçların terapötik etkilerinde değişimlere neden olabilir. Özellikle yüksek dozlarda Ginkgo biloba ekstrelerinin kullanımı antikonvülsan ilaçların etkinliğini azaltarak epileptik nöbetlerin kontrol edilmesini güçleştirebilir. Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) ile birlikte alındığında ise rijidite, taşikardi, anşırı terleme ve vücut ısısı artışı gibi semptomlarla karakterize serotonin sendromunun gelişmesine neden olabilir. Ayrıca, Ginkgo biloba’nın kan basıncı, kan viskozitesi ve kan şekeri üzerindeki azaltıcı etkileri dikkate alınmalı ve bu tür fizyolojik etkiler üzerinden etki gösteren ilaçların Ginkgo biloba ile birlikte kullanılmamalıdır. (5)

Ginkgo biloba, sahip olduğu kimyasal bileşenler ve çok yönlü etki mekanizmaları sayesinde çeşitli farmakolojik etkilere sahip değerli bir bitkisel kaynaktır. Ancak Ginkgo bilobaiçeren preparatların etkinliği, güvenliği ve diğer ilaçlarlaetkileşimleri dikkate alınmalı, kullanımı hekim kontrolünde olmalıdır.

KAYNAKÇA