Tedavide Bitkisel Yöntem: Fitoterapi
Bitkilerle tedavi anlamına gelen “fitoterapi”, günümüzde özellikle televizyonda karşımıza çıkan bitkisel ürünlerle karıştırılıyor. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Afife Mat, fitoterapiye dair bilgi vererek uyarılarda bulundu.
Tıbbi bitkileri inceleyen bilim dalı Farmakognozi’nin çalışma konuları arasında yer alan ve bitkilerle tedavi anlamına gelen fitoterapi, yüzyıllar boyunca geleneksel olarak bitki kısımları kullanılarak yapılmışsa da günümüzde çağdaş bilim uygulamaları ışığında “çağdaş fitoterapi”ye dönüştü.
“Bitkilerin Tedavi Amaçlı Kullanımı İnsanlık Tarihi Kadar Eski”
Bitkilerin tedavi amaçlı kullanımının insanlık tarihi kadar eski olduğunu belirten Prof. Dr. Mat, “İnsanlar binlerce yıldır doğanın sunduğu kaynaklardan çeşitli şekillerde yararlanmaktadır. Bitkilerin çeşitli etkileri, yararları veya zararları ilk insanlar tarafından gözlemler ve deneyimler sonucu keşfedilmiştir. Bitkilerden gıda olarak yararlanmaya başlayan insanlar zamanla zehirli bitkileri tanımışlar, etkilerini keşfetmişler ve hastalıkların tedavisinde yararlanmaya başlamışlar” diyerek bu bilgilerin nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar geldiğini söyledi.
1951-1960 yıllarında Ralph S. Solecki’nin Hakkâri’nin 40 km güneyinde bulunan Shanidar mağarasında yaptığı araştırmalarda ortaya çıkan 50 bin yıl öncesine ait ilk Neanderthal insanına ait mezarın bitkilerin kullanılışına dair en eski kanıtı oluşturduğunu söyleyen Prof. Dr. Mat, “Bu mezarda insan iskeletinin yanında bulunan çiçek demetleri ve bitki parçaları üzerinde yapılan polen analizleri sonucunda bu bitkisel materyalin halen bu bölgede tıbbi amaçla kullanılan bitkilere ait olduğu saptanmıştır” dedi.
“Medyadaki Yanlış Tanıtımlar Halk Sağlığı İçin Tehlikeli”
Bitkisel ilaçlar konusunda halk arasında kalıplaşmış yargıların bulunduğunu belirten Prof. Dr. Mat, “Bitkisel ilaçlar konusunda halk arasındaki ‘doğal olduğuna göre zararsızdır’, ‘doğaldır, bitkiseldir, zararsızdır’, ‘tamamen doğaldır, hiçbir kimyasal bileşik içermez’ gibi birtakım yanlış inanışlar, hataları körüklemektedir. Medyada abartılı ve yanlış tanıtımlar halk sağlığı için ciddi bir tehlike oluşturmaktadır” şeklinde konuştu.
Sağlık Bakanlığı tarafından 1985 yılında yayınlanan 5777 sayılı Aktarlar, Baharatçılar ve Benzeri Dükkânlar İle İlgili Genelge’ye göre, “Aktarların değişik hastalıklara karşı bitki, bitkisel karışım, bitkisel ürün tavsiye etmesi ve hazırlanması yasaktır” ifadeleri kullanılmıştır. Prof. Dr. Mat, buna rağmen hiçbir eğitimi olmayan aktarların her hastalığa karşı karışımlar hazırlayarak sattığını ve bu konuda eğitim almış eczacının hekim reçetesi yoksa eczanesinin laboratuvarında bitkisel karışım hazırlamasının yasak olduğunu belirtti.
Prof. Dr. Mat, “Hastalıkların teşhisi ve tedavisi hekimin görevidir ama tedavide kullanılan ilaçtan sorumlu olan kişi eczacıdır. Dolayısıyla bitkisel ilaçlar ve fitoterapi konusunda hekime ve halka danışmanlık yapabilecek ve yönlendirecek bilgiye sahip tek kişi eczacıdır” şeklinde konuştu.
“Doğru Kullanılırsa Bitkiler Tedavi Edici”
Tıbbi bitkilerin değişik farmakolojik etkiye sahip çeşitli kimyasal bileşikler içerdiğini belirten Prof. Dr. Mat, “Tedavide etkili olabilmesi için her şeyden önce doğru bitki türünün toplanmış olması gerekir. Örneğin aktarlarda satılan papatya her zaman tıbbi papatya değildir. Halk arasında papatya diye isimlendirilen farklı bitki türleri vardır, bunların içinde sadece Matricaria recutita bitkisi tıbbi papatyadır” dedi.
Diğer taraftan bitkilerin toplanma zamanı, kurutma yöntemi, saklama koşulları gibi faktörler de bitkinin kalitesini ve aktivitesini etkiliyor. Tıbbi bitkilerin her şeyden önce hijyenik koşullarda satılması gerekiyor. Prof. Dr. Mat, “Ayrıca binlerce yıldır geleneksel olarak kullanılan bitkiler ancak doğru bitki, doğru kişide, doğru şekilde ve doğru dozda kullanılırsa etkilidir” uyarısında bulundu.
Haber: Esra MUTLU
İÜ Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ezgi Ersoy / Eczacı
Toplumda neyin bilim olup neyin olmadığı konusunda ortaya çıkan karmaşa içinde bilim felsefecilerinin “sözde-bilimsel (pseudo-scientific)” şeklinde nitelendirdiği teorilerin peşinden kolayca sürüklenmesine yol açmaktadır. Sözdebilim (pseudoscience); bilimsel gibi görünen fakat gerçekte bilimsel olmayan, iyi düzenlenmiş bir takım fikirler, süreçler ve tutumlar olarak ifade edilebilir. Fitoterapi kesinlikle sözde bilim değildir.
Fitoterapi, dünyanın en eski bilim dallarından biri olan farmakognozi şemsiyesi altında kabul edilen, bilimsel esaslara dayalı bir tedavi yöntemidir. Farmakognozi ise doğal kaynaklı hammaddeleri inceleyen eczacılık bilim dalıdır. Farmakognozi, Yunanca φάρμακον pharmakon (ilaç), ve γνῶσις gnosis (bilgi) kelimelerinin birleşimden oluşur. Yani farmakognozi, “ilaç bilgisi” demektir.
Farmakognozi ile ilgilenen bilim insanları, başta bitkiler olmak üzere doğal kaynaklı hammaddelerin kimyasal bileşimleri ve biyolojik etkileri ile birlikte birçok farklı özelliğini araştırırlar. Geleneksel olarak tedavide kullanılan bitkilerin bu etkilerini bilimsel zeminde teyit etmek için çalışırlar. Çok kabaca anlatmaya çalışalım; örneğin fitoterapide kullanılan sarı kantaron bitkisini ele alalım. Kantaron yağı halk arasında yüzyıllardır yara ve yanık tedavisinde kullanılıyor, bunu bilmek için yeterli tarihsel verimiz var. Bilim insanları, bu yağ üzerinde yaptıkları analizlerle yağın kimyasal bileşimini oluşturan molekülleri tespit ederek hangilerinin yara iyi edici etkisi olabileceğini belirlemeyi amaçlar. Bu yağ üzerinde yapılan çeşitli in vitro, in vivo deneylerle elde edilen veriler umut verici ise, yağın yara iyileştirici etkinliği klinik deneylerle insanlar üzerinde araştırılır. Etkinlik, kalite ve güvenlik sınırları belirlenen yağdan bitkisel bir ilaç elde edilebilir. Kanıta dayalı fitoterapi temelde böyle bir şeydir.
Ancak, fitoterapi ile tüm hastalıkları tedavi edeceğini, aşı ile değil, fitoterapi ile tam bağışıklık elde edilebileceğini, fitoterapi uygulamalarının tamamen zararsız ve yan etkisiz olduğunu, herkesin her koşulda fitoterapiden fayda göreceğini iddia edenler sözdebilimcilerdir.
Kaynaklar
- G. Şeyda and M. Erkol, et al. (2016). Prospective Biology, Physics And Chemistry Teachers’ Conceptions Towards Science-Pseudoscience Distinction. Journal of Theoretical Educational Science, sf: 177-197. doi: 10.5578/keg.10871. | Arşiv Bağlantısı
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Dr. Murat Topoğlu
Avrupa’da özellikle alternatif tıp yöntemi olarak kabul edilmiş olan tedavi yöntemi günümüzde ülkemizde de oldukça yaygınlaşmaya başladı. Doğal tedavi yöntemi olması nedeniyle tercih edilen fitoterapi nedir? Özellikle merak edilen konulardan biridir. Bitkisel yöntemlerle uygulanmaktadır. Bitkisel ilaç kullanımıyla birlikte gerçekleştirilecek olan uygulamalar dahilinde özellikle eski zamanlardan beri uygulanmakta olan tedavi yöntemi olarak günümüzde de yaygın olarak tercih edilmektedir.
Yalnızca bitkisel ilaçlarla uygulanan bir sistem ile hastaların tedavi edilmesi sağlanabilir. Bitki ilaçları ile profesörler doktorlar tarafından gerçekleştirilecek olan uygulamalar sayesinde hastanın yaşamış olduğu rahatsızlık üzerinde olumlu etkiler elde edilebilir. Vücudu uyarmak ve güçlendirmek amacıyla vücudun belli bölgelerine uyarı verilmektedir. Vücudun kendi kendini iyileştirmesi amacıyla tercih edilmektedir.
Fitoterapi Nedir?
Hastalar için yapılacak olan kontroller dahilinde özellikle belirlenecek olan rahatsızlıklara göre uygulama yapılabilir. Hastaların ihtiyaçlarına uygun şekilde belirlenecek olan bitkisel ilaçlar ile tedavi uygulanmaktadır. Reçete edilecek olan bitkisel ilaçların kullanımı doğrultusunda vücutta özellikle istenilen etkinin elde edilmesi sağlanabilir. Çay, otlar, kapsül, tentür, tablet ya da topikal kullanım için hazırlanmış olan losyon ya da kremler reçete ile hastalara sunulmaktadır.
Fitoterapi Uygulama Süresi
Kişiye bağlı olarak değişecek olan uygulama süresi özellikle tedavinin kullanılması durumunda hastanın tedaviye göstermiş olduğu etki ile bağdaşlaşmaktadır. Bu nedenle tedavinin süresi tamamen hastaya göre belirlenmektedir. Farklı hastalıklar için tercih edilecek olan tedavinin belirlenerek uygun süre zarfında uygulanması durumunda hastada olumlu etkiler elde edilmesi sağlanabilir.
Grip ya da soğuk algınlığı gibi kronik ya da akut durumlarda 4-6 hafta içerisinde ortaya çıkan belirtilerin olumlu şekilde düzeltilmesi sağlanabilir. Bitkisel ilaçlar ile uygulanacak olan tedavi yöntemleri kronik problemlerde tercih edilebilir. Aynı zamanda bazı cilt hastalıkları için uzun süreli olarak uygulanacak olan tedavi sonrasında hastalarda olumlu etkiler edilebilir. Hastaya yardımcı olmak amacıyla kullanılacak olan bitkisel ilaçlar herhangi bir problem yaşanmadan hastanın tedavi edilmesini destekleyebilir.
Fitoterapi Güvenli Midir?
Tam donanımlı uzmanlar tarafından reçete edilecek olan ilaçlar ile tedavinin uygulanması güvenlidir. Bu nedenle özellikle tedaviyi tercih edecek olanların mutlaka uzman yardımı alması gerekir. İnternet üzerinden yapılan satışlar veya önerilerde yaşanabilecek farklı problemlerin oluşması söz konusu olabileceği için tedavinin olumlu şekilde devam edebilmesi açısından uzmanlar ile yapılacak görüşmeler dahilinde hastalarda belirlenecek problemlere uygun reçeteler ile bitkisel ilaçların kullanımı sağlanabilir.
Fitoterapi Hangi Hastalıklarda Tercih Edilir?
Günümüzde yaygın olarak tercih edilmekte olan fitoterapi nasıl uygulanır? Özellikle merak edilen konulardan biridir. Tedavinin doğru şekilde uygulanabilmesi için mutlaka uzman yardımı alınmalıdır. Tedavinin temel tercihi edilmesi için belirlenmiş olan hastalıkların ortaya çıkması gerekir. Tedavinin uygulanabilmesi için belirlenen hastalıklar şunlardır;
- Migren ve baş ağrıları,
- Kadın hastalıkları,
- Aşırı kilo problemi,
- Mide ve bağırsak hastalıkları,
- Kemoterapi sonrası tedavi,
- Tiroit bezi hastalıkları,
- Böbrek ve idrar yolları hastalıkları,
- Şeker hastalığı,
- Solunum yolları hastalıkları,
- Depresyon, panik atak ya da sinir hastalıkları,
- Alerji ve cilt hastalıkları,
- Romatizma ve osteoporoz,
- Uykusuzluk, farklı kriz dönemi problemleri,
- Astım şeklinde değişebilir.
Fitoterapi İçin Bitki Çayları
Hastaların özellikle bitkisel ilaçlar ile tedavi edilmesine dayalı olarak uygulanmakta olan fitoterapi tedavi yöntemi kullanılması durumunda uzman doktorlar tarafından önerilecek olan bitki çay görüntü getiri sağlamaktadır. Özellikle uygun şekilde hazırlanmış olan bitkisel ilaçların düzenli şekilde kullanımının sağlanması hasta doğduğumda etkiler sağlayabilir. Uzman doktorlar tarafından reçete edilecek olan ilaçların kullanımı ile hastaların bitkisel ilaçlar ve tedavi edilmesine dayalı olarak uygulanır.
Bitki çaylarını hazırlarken özellikle suyun kalitesine dikkat edilmelidir. Bitki çaylarının hazırlanabilmesi için özellikle Japonya ve Çin gibi ülkelerde kutsal bir seremoni uygulanmaktadır. Çayın kalitesinin artması ve vücuda sağlamış olduğu etkilerin olumlu olabilmesi için özellikle belirlenen şekilde hazırlanması gerekir. Uzman yardımı almak isteyen hastalar özellikle gerekli sertifikalara sahip olan kişilerle yapacakları görüşmeler dahilinde tedavinin sorunsuz şekilde uygulanabilmesi için gerekli yardımı alabilirler.
Hastalıklara göre tercih edilecek olan bitki çayları değişmektedir. Yapılan kontrollerin ardından hastada belirlenecek olan rahatsızlığa göre reçete edilecek olan bitki çaylarının taze olarak hazırlanması ve önerilen şekilde tüketilmesi önemlidir. Bu sayede istenilen etkinin elde edilmesi sağlanabilir. Çayların etkili olabilmesi için dikkat edilmesi gereken pek çok farklı nokta bulunmaktadır. Çayın demleme şekli, kullanılan suyun kalitesi, çayın özelliği gibi itinalı şekilde yapılacak olan işlemler doğrultusunda çay vücuda istenilen faydanın sağlanabilmesi açısından uygun şekilde hazırlanabilir.
Fitoterapi Nasıl Uygulanır?
Fitoterapi uzmanları tarafından uygulanacak olan bitkisel ilaçla tedavi yöntemi hastalardaki rahatsızlıklara göre uygulanır. Hastanın özellikle belirlenen kronik rahatsızlıklarının tedavi edilebilmesi açısından belirlenen süre zarfında uygun bitkisel ilaçların kullanımı sağlanır. Sürecin uzun olması özellikle hastaların sabırlı olmasını gerektirir. İstenilen olumlu etkinin elde edilebilmesi için fitoterapi tedavisi sırasında gerekli hassasiyetin gösterilmesi gerekir.
Uzman tarafından verilecek olan ilaçların belirlenen şekilde kullanılması gerekir. Çay, kapsül, tentür, tablet, otlar veya krem ya da losyon gibi özellikle önerilecek olan bitkisel ilaçların kullanımı sağlanır. Tedavi sürecinin devamlı olarak takip edilmesi önemlidir. Bu süreçte özellikle hastada oluşan gelişmelerin devamlı olarak not edilmesi ve etkili olup olmadığının kontrol edilmesi önemlidir. Bu nedenle hastaların tedaviyi tercih etmeleri durumunda mutlaka uzman yardımı almaları gerekir. Tedavi sürece hastanın durumuna göre değişebilir
