Hatmi çiçeği birçoğumuzun daha önce görmüş veya duymuş olduğu; Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Afrika’da yayılım gösteren şifalı bir bitkidir. Ülkemizde yerleşkesinin ve tüketiminin fazlalığına rağmen 4 türü bulunmaktadır. Bunlardan A. cannabina L. (Kenevir hatmi), A. officinalis L. (Tıbbi hatmi) en yaygın olanıdır. Biz bu yazıda Althaea officinalis L. türüne odaklanacağız.
Hatmi çiçeğinin; antiproliferatif aktivitesi, anti-influenza etkisi, antioksidan özelliği, antiülser aktivitesi gibi özellikleri yapılan çalışmalar ile ortaya konmuştur.
Üst solunum yolu rahatsızlıkları, sindirim ve mide problemleri, cilt sorunları gibi durumlarda kullanılan hatmi çiçeğinin; çay, şurup, merhem ve krem gibi formülasyonları vardır.
Hatmi çiçeğinin kullanım alanları ve yolları çok yönlü ve genellikle pratiktir. Birkaç örnek vermek gerekirse:

• Dioscorides, müsilajlı kökün şarap ile hazırlanan dekoksiyonunu dizanteri, idrara zor çıkma ve böbrek taşları için kullanmıştır (Rowling ve ark., 2010).
• Bitkinin ekstreleri deriyi yumuşatan merhem yapımında tercih edilir. Müshil, antiinflamatuvar etken olarak ve ağız yıkama amaçlı kullanılmaktadır (Ivancheva ve Stantcheva, 2010).
• Hatmi bitkisinin özellikle çeşitli renklerde bulunan çiçekleri ve yaprakları ile hazırlanan karışımı; üst solunum yolu enfeksiyonları, boğaz ağrısı, öksürük, karın ağrıları ve yoğun kaşıntıya neden olan cilt rahatsızlıklarda yaygın olarak kullanılmaktadır (Kaya, 2013; Khalighi ve ark., 2021).
• Vücuttan sodyum atılmasını hızlandırıcı, bağışıklığı güçlendirici, kilo vermek için yardımcı, yara iyileştirici olarak kullanılmaktadır (Elmastas ve ark., 2004).
• A. officinalis L. çay olarak tüketilmenin yanında lapa şeklinde vücudun dış kısmına da uygulanarak kullanılabilir. Hatmi çayı sıcak veya soğuk olarak tüketilebilmektedir. (Deshpande ve ark., 2010).
• Yağları eritmesine yardımcı olarak vücut ağırlığının düzenlenmesine yardımcı olur, susuzluk hissini giderir, görüşü kuvvetlendirir, saçın sağlık bir şekilde uzamasını sağlar. (Diplock, 1998; Baytop, 1999).

Hatmi çiçeği geleneksel şifalı bitkiler arasında yer alan bir bitkidir. Bilinen formu olan çayının yanı sıra Osmanlı’da şerbet yapımında kullanılmıştır (Sarıoğlan ve Cevizkaya, 2016). Yemeklerde kullanımında ise taç yaprakları ve tomurcukları salatalara katılarak tüketilirken, taze yaprakları pişirilerek veya pişirilmeden yenmektedir.

Boya sanayisi ve tekstil alanlarında da uygulamaları vardır. Taç yapraklarındaki renkler; konfeksiyon ürünlerinde, reçellerde, jölelerde ve alkolsüz içeceklerde gıda katkısı olarak kullanılmaktadır.

Hatmi çiçeği sağlığa yarları bakımından geniş kapsamlı tıbbi ve aromatik bitkidir. Bu mucizevi bitkiyi hayatımıza dahil edilmesi, bilinçli istifadesi ve uygun dozlarda alınması; başta solunum sistemi olmak üzere diğer bölgeleri de olumlu etkileyecektir.

Kaynakça: 

1. Barnaulov O.D., Manicheva O.A., Trukhaleva N.A., Kozhina I.S., Fokina N.E., Salikhov S.A.1985. Alcea-rosea a source of polysaccharides with anti-ulcer activity. Rastitel’nye Resursy, 21: 329-340.
2. Baytop, T. (1999). Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, Geçmişte ve Bugün. 2. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri.
3. Deshpande, H. A., Chalse, M. N., & Bhalsing, S. R. (2010). Centella asiatica Linn: plant regeneration through leaf derived callus. J Herbal Med Toxicol, 4(2), 119-122.
4. Diplock, A. (1998). Healty lifestyles nutrition and physical aktivity: Antioxidant nutritiens. Europe Consice Monograph Series Belgium, s. 59.
5. Elmastas, M., Özturk, L., Gokce, I., Erenler, R., & Aboul-Enein, H. Y. (2004). Deteremination of antioxidant activity of marshmallow flower (Althaea officinalis). Analytical Lett, 37, 1859- 1869.
6. Ivancheva, S., & Stantcheva, B. (2000). Ethnobotanical inventory of medicinal plants in Bulgaria. J Ethnopharmacol, 69, 165-172.
7. Kasumov M.A. 1984. Red dye from the hollyhock and its use in food industry. DokladyAkademiia nauk Azerbaidzhanskoi SSR, 40 (6): 76-79.
8. Kaya, G. Ö. (2013). Althaea officinalis L. bitkisinin fitoterapi yönünden değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
9. Khalighi, N., Jabbari-Azad, F., & Barzegar-Amini, M. (2021). Impact of Althaea officinalis extract in patients with atopic eczema: a double-blind randomized controlled trial. Clin Phytosci, 7, 73.
10. Kim M.S., Chathuranga K., Kim H., Lee J.S., Kim C.J. 2018. Anti-influenza properties of herbal extract of Althaea rosea in mice. Korean Journal of Veterinary Research, 58 (3): 153-158.
11. Lim T.K. 2014. Alcea rosea in Edible Medicinal and Non Medicinal Plants. Edited by Lim T.K., Vol: 8, Dordrecht, Springer, 292-299.
12. Rowling, M, Tobyn, G, Denham, A, Whitelegg M. (2010). The Western Herbal Tradition. 1. Edition. London: Churchill Livingstone; s.67-78.
13. Sarıoğlan, M., & Cevizkaya, G. (2016). Türk mutfak kültürü: Şerbetler. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(14), 237-250.