Pazar erişimi terimi ilk defa Dünya Ticaret Örgütü tarafından ithal ve yerli ürün rekabetini tanımlamak için kullanılmıştır. Buna karşın “pazar erişimi” teriminin tam olarak kabul görmüş bir tanımı bulunmamaktadır ve sektörler arasında farklılık göstermektedir.

İlaç endüstrisinde “pazar erişimi” kavramı, ilaç teknolojilerinin ülke pazarına erişim sağlayabilmesi için gereken süreci ifade eder. Bahsedilen süreç, üretici firmanın hedef ülkede ilaç ruhsatını ve pazar iznini almasıyla başlar. Sürecin devamı, fiyatlandırma, geri ödeme koşullarının belirlenmesi ve pozitif reçetelendirme sağlanması ile ilerler.

Pazar erişimi, üretici ilaç firmalarının ilacın satışını ve kâr marjlarını artırmak amacıyla büyük önem verdiği bir kavramdır. Ülke pazarına giriş aşamasında karşılaşılan ilk engel fiyatlandırma basamağıdır. Bu aşamada üretici ilaç firması, ülkenin kültürel özelliklerini, sağlık politikalarını ve ilaç fiyatlandırmasında kullanılan yöntemleri iyi analiz etmek durumundadır. Ülke pazar analizi ve ilacın hedef pazardaki diğer ilaçlarla karşılaştırmalı etkinlik analizi doğrultusunda, ilacın üstünlüklerine dayanarak yapılan fiyatlandırma, ilaç fiyatlandırma stratejilerine örnek olarak verilebilir.

İlacın yalnızca maliyet ve kâr kalemleri dışında, yukarıda bahsedilen stratejilere dayalı olarak fiyatlandırılmasının sebebi, sağlık sektöründeki değer kavramının farklı olmasıdır. Sağlık sektöründeki değer kavramı yalnızca ürünün üretim maliyetine ve kâr oranına bağlı olarak hesaplanamaz. İlaç, yalnızca fiziksel bir ürün değil, aynı zamanda “sağlık” fikrini de temsil eden bir üründür ve bu durum, ilacın değerinin artmasına neden olur.

Pazar erişiminde belki de en önemli aşama, optimum geri ödeme koşullarının sağlanmasıdır. Geri ödeme kavramı, reçetelendirilen ilacın sigorta sağlayıcıları tarafından tamamının veya bir kısmının karşılanmasını ifade eder. Üretici ilaç firması, ilacının ulaşılabilirliğini artırmak amacıyla pazarına giriş yapacağı ülkelerdeki sigorta sağlayıcı firmalar veya kamu kurumlarıyla müzakereler gerçekleştirir. Bu müzakerelerde ilacın etkinliğini ve ülke piyasasındaki benzer diğer ilaçlara kıyasla üstünlüklerini kanıtlamayı amaçlar. Kamu kuruluşları ve/veya özel sigorta sağlayıcı firmalar ile yapılan müzakerelerde en yüksek geri ödeme oranının elde edilmesi hedeflenmektedir. Bu nedenle, müzakereye katılım sağlayan kurum ve kuruluşların kültürel özellikleri ve sağlık politikalarına uygun stratejiler geliştirilir.

Sonuç olarak, ilaç endüstrisinde pazar erişimi, uygun ilacın doğru fiyata, optimum geri ödeme koşullarıyla ve doğru hedef kitleye ulaştırılmasını sağlayan kritik bir süreçtir. Günümüzde hızla gelişen sağlık teknolojileri ve artan ilaç maliyetleri göz önüne alındığında, pazar erişimi yalnızca hastaların tedavilere ulaşabilirliğini artırmakla kalmayıp, aynı zamanda sağlık sistemlerinin sürdürülebilirliğini destekleyen önemli bir farmakoekonomik araç haline gelmiştir. Bu bağlamda, etkin pazar erişim stratejileri, ilaçların hem hastalar hem de sağlık otoriteleri açısından en uygun koşullarda sunulmasını sağlamak adına giderek daha fazla önem kazanmaktadır.

Kaynakça

• Koçkaya, G., & Werthemer, A. (2016). Pharmaceutcal market access n emergng markets. SEEd.
•  Lakdawalla, D. N. (2018). Economcs of the pharmaceutcal ndustry. Journal of Economc Lterature, 56(2), 397-449.
•  Kockaya, G., Atalay, O., Kurnaz, M., Okcun, S., Sencan, N., Gedk, C., … & Oguzhan, G. (2020). Analyss of Market Access Agreements n Turkey. Farmeconoma. Health economcs and therapeutc pathways, 21(1).
•  Deger, C., Ozdemr, A. Z., Sumer, F., Paral , E., Ylmaz, Z. S., Tunaloglu, A., … & Ozel, M. O. (2014). External reference prcng (Erp) n Turkey and ts effects on countres that refer to Turkey. Value n Health, 17(3), A30.
•  Kumar, A., Juluru, K., Thmmaraju, P. K., Reddy, J., & Patl, A. (2014). Pharmaceutcal market access n emergng markets: concepts, components, and future. Journal of Market Access & Health Polcy, 2(1), 25302.