Günümüzde her yaş grubunda sıklıkla karşılaşılan sorunlardan biri haline gelen akne, sadece cilt üzerinde iz bırakmaktan çok daha fazlasını etkiler; özgüven, sosyal yaşam ve psikolojik durum üzerinde de derin etkileri vardır. Bu yazımızda bu zorlu cilt problemiyle başa çıkmada modern tıbbın sunduğu güçlü çözümlerden biri olan İzotretinoin tedavisi hakkında merak edilenleri ele alacağız.

Akne nedir?

Akne vulgaris,  pilosebase üniteyi etkileyen, hem inflamatuar hem de inflamatuar olmayan lezyonlarla ortaya çıkabilen yaygın bir cilt rahatsızlığıdır. Genellikle ergenlik döneminde, normal dolaşımdaki dehidroepiandrosteron (böbrek üstü bezi tarafından salgılanan bir hormondur) artışı yanı sıra Cutibacterium acnes  adlı bakterinin tetikleyici etkisi önemli rol oynar. 

Durum genellikle, öncelikle yüzde papüller, püstüller veya nodüllerle kendini gösterir, ancak üst kolları, gövdeyi ve sırtı da etkileyebilir. Akne vulgaris genellikle ergenler arasında görülse de, bu yaş grubuyla sınırlı değildir ve çeşitli yaşlardaki bireyleri etkileyebilir (Sutaria AH, Masood S, Saleh HM,2023).

Akne kimde ve neden oluşur?

Yaş grubu 12-17 olan bireylerin büyük çoğunluğunda, ırktan ve etnik kökenden bağımsız olarak akne problemi görülebilir. Ergenlik döneminde görülen aknenin sebebi, kişilerin çocukluktan gençliğe geçiş döneminde yaşadıkları değişikliklerdir. Fiziksel olgunluğu sağlayan hormonlar, yağ bezlerinin daha çok sebum üretmesine neden olur lâkin akne sadece ergenlik döneminde başlamaz. 25 yaşından sonra başlayan ve erişkin akne denilen bir akne çeşidi daha vardır.

Erkek hastalar kadın hastalara kıyasla daha şiddetli bir akne kliniğine sahip olabilirler (Türk Dermatoloji Derneği, t.y.).

Akneye etki eden faktörler:

Akneye etki eden faktörler dört ana kategoriye ayrılır. Bunlar;

1. Cinsiyet, yaş, ekonomik düzey, kalıtım, obezite, cilt tipi, adet döngüsü (kadınlar için), diyet, sigara kullanımı, kozmetik ürünleri, elektronik ürünler, uyku kalitesi ve psikolojik faktörler gibi bireysel sosyoekonomik ve biyolojik faktörleri içerir.
2. Sıcaklık, nem, güneşe maruz kalma, hava kirliliği ve klorakne gibi doğal çevresel faktörleri içerir. 
3. Sosyal ağ ve sosyal medyayı içeren sosyal çevre ile ilgilidir. 
4. Nüfus yoğunluğu, gıda depoları, yeşil alanlar ve ulaşım için diğer inşa edilmiş çevre özellikleri gibi inşa edilmiş çevresel faktörleri içerir. Akne, aile öyküsü, aşırı kilo, obezite, yağlı veya karma cilt, düzensiz adet döngüleri, şekerli yiyecekler, yağlı yiyecekler, süt ürünleri, sigara kullanımı, kozmetiklerin uygunsuz kullanımı, elektronik cihazların uzun süreli kullanımı, düşük uyku kalitesi, stres, yüksek sıcaklık, güneşe maruz kalma, hava kirliliği, mineral yağlar ve halojenli hidrokarbonlar tarafından olumsuz etkilenebilir. Bunun dışında, inşa edilmiş çevre ile akne arasında potansiyel bağlantılar da vardır ( Jianting Yang , Haoran Yang , Aie Xu , Li He,2020).

Akne tedavisindeki önemli noktalar:

Tedavideki en önemli hedeflerden birisi iyileşmekte olan kist nodüllerinin skar (yara izi) oluşturmasını engellemektir. Skar oluştuktan sonra cildi pürüzsüz bir hale getirmek oldukça zor ve pahalı kozmetik tedavileri gerektirir. (Türk Dermatoloji Derneği, t.y.)

Akne tedavisi temel olarak iki ana gruba ayrılabilir: lokal tedavi (topikal) veya sistemik tedavi (ağızdan alınan ilaçlarla tedavi). Topikal tedaviler doğrudan cilt üzerine uygulanarak etkilenen bölgeye hedeflenmiş bir etki sağlar. Bu sayede ilacın tüm vücutta dolaşıma girme oranı (sistemik emilim) düşer ve pilosebase ünitelerin tedaviye daha fazla maruz kalması sağlanır. Ancak, topikal olarak uygulanan akne karşıtı ürünlerin yaygın yan etkisi cilt tahrişi olup bu durum kızarıklık, kuruluk, yanma hissi ve soyulma gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Bu nedenle, kullanılan ürünlerin cilt tipine uygun olması ve düzenli nemlendirme ile desteklenmesi önemlidir. Topikal akne tedavileri farklı farmasötik formlarda bulunur. Krem, jel, losyon,  solüsyon ve yıkama ürünleri,  uygulama kolaylığı ve cilt tipi uyumuna göre seçilir (Ada Beler, 2023). Örneğin; yağlı ciltler için genellikle jeller ve solüsyonlar tercih edilirken, kuru veya hassas ciltlerde kremler ve losyonlar daha uygun olabilir, Yıkama ürünleri ise genellikle destekleyici bakım olarak kullanılır.

Oral sistemik tedavi, akne topikal tedaviye direnç gösterdiğinde veya nodüler lezyonlarla veya iz bırakarak ortaya çıktığında gereklidir. İnflamatuar lezyonların tedavisinde tercih edilen seçenektir. En yaygın sistemik tedaviler arasında izotretinoin, oral antibiyotikler ve hormonal ajanlar bulunmaktadır (Ada Beler, 2023).

Sonuç olarak, akne yalnızca cilt yüzeyinde görünen bir problem olmakla kalmaz, kişilerin sosyal hayatını da etkileyen derin bir cilt rahatsızlığıdır . Bu yazıda, aknenin tanımını, kimlerde daha sık rastlandığını, oluşum nedenlerini ve tedavi sürecindeki önemli noktaları bilimsel veriler ışığında ele aldık.

Bu temel bilgiler doğrultusunda, akne tedavisinde devrim yaratan izotretinoinin hakkında merak edilenler başta olmak üzere yaygın görülen yan etkiler, özel kullanım uyarı ve önerileri ve daha birçok bilgiye “İzotretinoin 102” bölümümüzde yer vereceğiz. Bizi takip etmeye devam edin; çünkü cildin sırlarını ve akne tedavisinde çığır açan yenilikleri birlikte keşfetmeye devam ediyoruz!

 Kaynakça:

1. Sutaria AH, Masood S, Saleh HM, et al. Acne Vulgaris., (2023 Aug 17), In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing.  

Erişim: www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459173/ , Şubat 2025

1. Türk Dermatoloji Derneği,İzotretinoin Tedavisi,Bilgilendirme Kitapçığı,(tarih yok) Erişim:turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/Akne_Hasta_Bilgilendirme_Kitapcigi_R1.pdf ,Şubat 2025
2. Yang J, Yang H, Xu A and He L (2020)A Review of Advancement onInfluencing Factors of Acne: AnEmphasis on EnvironmentCharacteristics.Front. Public Health 8:450.doi: 10.3389/fpubh.2020.00450

Erişim: pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7527424/ ,Şubat 2025

1. Ada Beler, Çukurova Tıp Öğrenci Dergisi 2023;3(2), Acne vulgaris and effects of isotretinoin treatment:46-51 

Erişim: dergipark.org.tr/en/download/article-file/3536026 ,Şubat 2025

1. Türkderm (Türk Deri Hastalıkları ve Frengi Arşivi), (2020),Tükiye Akne Vulgaris Tanı ve tedavi kılavuzu 2020, Cilt-volume 54

Erişim:jag.journalagent.com/turkderm/pdfs/TURKDERM_54_SUP_1_I_XI.pdf ,Şubat 2025