Soğuk algınlığı, grip ve alerji gibi rahatsızlıklar için reçetesiz satılan (Over-the-counter, OTC) ilaçlar, günlük hayatımızda sıkça başvurduğumuz ürünlerdir. Ancak bu ilaçlar, doğru şekilde kullanılmadığında bazı yan etkilere ve ilaç etkileşimlerine yol açabilir. Bu nedenle OTC ilaçların bilinçli kullanımı çok önemlidir.
Yaygın Olarak Kullanılan OTC Ürünler:
- Dekonjestanlar (Burun Tıkanıklığı İçin): Psödoefedrin, oksimetazolin
Dekonjestanlar burundaki damarları daraltarak şişliği azaltır ve tıkanıklığı giderir. Ancak kalp hastalığı, yüksek tansiyon veya böbrek sorunları olan kişilerde dikkatle kullanılmalıdır. Ayrıca burun spreyleri 3-5 günden fazla kullanılmamalıdır, aksi takdirde rebound etkisi (geri dönüşlü etki) görülebilir ve burun tıkanıklığı kötüleşebilir.
- Antihistaminikler (Alerji ve Burun Akıntısı İçin): Loratadin, setirizin
Antihistaminikler alerjik reaksiyonları engelleyerek burun akıntısı, hapşırma ve gözlerdeki kaşıntıyı azaltır. Uyku yapabilme ihtimallerine karşı bütün antihistaminikleri kullanırken araç ve makine kullanımına dikkat edilmelidir.
- Ağrı Kesiciler ve Ateş Düşürücüler: Parasetamol, ibuprofen
Bu ilaçlar ateşi düşürür, ağrıyı hafifletir ve inflamasyonu azaltır. Parasetamol fazla dozda kullanıldığında karaciğer hasarına yol açabilir. İbuprofen gibi non-steroid antiinflamatuvar ilaçlar ise mide problemleri yaratabilir. Özellikle mide rahatsızlıkları olanlar bu ilaçları kullanırken dikkatli olmalıdır.
- Öksürük Şurupları: Deksrometorfan, guaifenesin
Öksürük şurupları kuru öksürüğü baskılar veya balgamın atılmasına yardımcı olur. Ancak bu şurupların fazla kullanımı, uyuşukluğa neden olabilir.
İlaç Etkileşimleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Dekonjestanlar ve ağrı kesiciler birlikte alındığında kan basıncını etkileyebilir.
- Ağrı kesiciler ile alkol kullanımı karaciğer üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.
- Antihistaminikler genellikle güvenli olsa da alkolle birlikte kullanıldığında uyanıklıkta azalmaya ve performans bozukluğuna sebep olabilir.
Eczacıların Rolü ve Önemi:
Eczacılar, soğuk algınlığı, grip veya alerji gibi durumların tedavisinde doğru OTC ilaç seçiminde rehberlik için çok önemli bir rol oynar. Hastaların semptomlarını değerlendirerek en uygun ilacı seçmelerine yardımcı olurlar ve gereksiz ilaç kullanımını önleyerek akılcı ilaç kullanımını teşvik ederler. Ayrıca hastanın kullandığı diğer ilaçlarla etkileşimleri kontrol eder, yan etki risklerini değerlendirir ve doğru dozaj konusunda bilgilendirme yaparlar. Eczacılar, hastaların bağışıklık sistemini destekleyecek takviyeler veya bitkisel ürünler hakkında da bilimsel temellere dayalı yönlendirmelerde bulunarak hastaların güvenli ve etkili bir tedavi süreci geçirmesine katkıda bulunurlar. Bu yüzden, herhangi bir ilaç alırken mutlaka dikkatli olunmalı ve gerektiğinde eczacınızdan veya doktorunuzdan tavsiye alınmalıdır.
KAYNAKLAR:
- TEBRP- Farmasötik Bakım Asistanı ve İlaç Veri Tabanı
- Vademecum – İlaç Karar Destek Sistem
- Health Direct. “Medicines For Cold and Flu”. https://www.healthdirect.gov.au/medicines-for-colds-and-flu. Son erişim tarihi: 05 Mart 2025
- 2013, Mortuaire, L. de Gabory, M. François, G. Massé, F. Bloch, N. Brion, R. Jankowski, E. Serrano. 2013. “Rebound congestion and rhinitis medicamentosa: Nasal decongestants in clinical practice. Critical review of the literature by a medical panel”, European Annals of Otorhinolaryngology, Head and Neck Diseases, 130(3), 137-144.
