Pazara erişim birimleri ilaç sektöründe hangi ihtiyaçtan ortaya çıktı ve nasıl gelişti?

2003 yılında başlatılan “Sağlıkta Dönüşüm Programı” öncesinde, ülkemizde toplumun değişik kesimlerinin devletin farklı sosyal güvenlik kurumlarından farklı sağlık hizmetleri aldıkları, bir sistem uygulanmaktaydı.

Tüm hastalara eşit sağlık hizmeti sunulması amacıyla geri ödeme sistemlerinin tek çatı altında Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde toplanmasından sonra değerlendirme kriterlerinin uyumlaştırılması, dünyada kabul görmüş uygulamaların ve farmakoekonomik analizlerin ülkemizde de dikkate alınmaya ve alternatif geri ödeme modellerinin uygulanmaya başlamasıyla ilaç sektörü de hızla bu değişime ayak uydurarak pazara erişim birimlerini oluşturdu. Bunun sonucunda bu alanda çalışacak ekiplerin yetkinlik kazanması için endüstriden gelen eğitim taleplerini karşılamak üzere birçok eczacılık fakültesinde “farmakoekonomi” yüksek lisans eğitimlerinin başlatılmasına tanık olduk.

Eğer henüz üyelik kaydınızı yapmadıysanız şimdi tam sırası. Üyelerimize özel avantajlardan faydalanmak, gelişmelerden ve kampanyalardan hemen haberdar olmak ve size maksimum faydayı sağlayabilmek için her geçen gün yenilerini eklediğimiz hizmetlerimizle mesleğinize katkıda bulunmak için

İlaç sanayiinde pazara erişim departmanlar ve ekipleri kurularak farklı departmanlar arasında yoğun iş birliğinin yanı sıra periyodik toplantılar, eğitimler ve seminerler ile bilgi paylaşımı, yeni modellerin değerlendirilmesi sağlandı.

İlaç Şirketleri içinde diğer birimlerle ne gibi ortak çalışmalar veya iş birlikleri yapılıyor? 

İlacın pazara erişimi sürecinin, AR-GE aşamasından başlayarak ruhsat, üretim, fiyatlandırma gibi birçok aşamanın tamamlanmasına bağlı yürütülen bir süreç olması ve artık Türkiye’nin de özellikle fiyatlandırma konusunda birçok ülke tarafından referans alınan bir ülke konumunda bulunması nedeniyle potansiyel küresel etkiler de göz önünde bulundurularak detaylı ve titiz çalışılmalarla yönetilmesi gerekiyor.

Genellikle firmalarda bu konuda oluşturulmuş bir yürütme kurulu tarafından ruhsatlandırma öncesinde çok yönlü ve kapsamlı değerlendirmeler ve planlamalar yapılıyor. Fiyatlandırma, satış, pazarlama, medikal, ruhsatlandırma, kalite, lojistik ve pazara erişim ekipleriyle ve firma merkezlerindeki ilgili bölümlerle birlikte yakın ve sürekli bir iş birliği içinde çalışarak ortak bir karar oluşturulur. Ayrıca pazarlanan ürünlerin yaşam döngüsü yönetiminde oluşan değişiklik ve yeniliklerin uygulanması ve değişen geri ödeme koşullarının uygulanması sırasında da medikal, fiyatlandırma, satış ve pazarlama ekiplerimizle iletişim ve yakın iş birliği içinde çalışmalarını sürdürmesi gerekmektedir.

Pandemi döneminde ilaç ruhsat ve geri ödeme süreçlerinde ne gibi gelişmeler yaşandı?

Dünyanın gündemine aniden giren, yaşam rutinlerinde büyük bazen kalıcı değişimlere neden olan ve ciddi sağlık problemlerinin ekonomiyi ve diğer tüm sektörleri nasıl etkilediğini gösteren Covid-19 pandemisi ruhsatlandırma ve geri ödeme süreçlerini de etkiledi.

Çevrimiçi görüşmelerle devlet kurumlarının sektörle iletişimi sürdürmesi, ilaç sektörünün ise ilaç üretimi ve dağıtımını kesintisiz sağlaması değişen koşullara uyum kabiliyetlerinin en iyi göstergelerinden birkaçı.

Sağlık Bakanlığının ruhsatlandırma biriminde çalışan sağlık personelinin filyasyon ekiplerinde görevlendirilmeleri, ruhsat komisyonlarının oluşturulması ve uzaktan çalışmayı sağlayacak altyapının kurulması, pandeminin önlenmesi için aşı onaylarına ve analizlerine öncelik verilmesi gibi nedenlerle pandemi döneminde rutin ruhsat süreçlerinin çok yavaşlaması sektörümüzü olumsuz etkiledi.

Bunun yanında “acil Kullanım onayı (AKO)” için gerekli mevzuat değişiminin hızlıca yayınlanması, “İyi Üretim Uygulamaları” (GMP) denetimlerinin uzaktan ve risk bazlı yapılması ve sertifikasyon geçerlilik sürelerinin uzatılması gibi akılcı yaklaşımları pozitif gelişmeler olarak değerlendirebiliriz.

Geri ödeme süreçlerine baktığımızda hastalara sağlanan en büyük kolaylık, kronik hastalıkların ilaç kullanım rapor sürelerinin uzatılması ve eczanelerden reçetesiz ilaç temininin sağlanmasıydı. Yine Sosyal Güvenlik Kurumunun kesintisiz çalışması ve sektör ile iletişim kanallarını pandemi tedbirleri çerçevesinde hep açık tutmasını da çok önemli bir gelişme olarak belirtmek isterim.

Bu birimde çalışmayı düşünebilecek genç arkadaşlara önerileriniz neler olur?

Pazara erişim, sektör içerisinde önemi giderek artan bir alan. Sağlık alanında eğitim alan öğrencilerin üniversite yıllarında bilinçlendirilmeleri ve sektörde bu alandaki staj imkânlarını aramaları gerektiğine inanıyorum.

Günümüzde üniversitelerde öğrencilere yönelik “Kariyer Günleri” organizasyonları düzenliyor ve ilaç şirketlerinde sağlanan staj olanakları ile öğrencilerin ilgili direktör, müdür ve uzman seviyesindeki çalışanlarla birlikte çalışma imkânı verilerek konu ile ilgili kendi fikirlerini oluşturacak deneyim edinmeleri sağlanıyor. Yabancı dil bilgisi iyi olan stajyer öğrenciler bu çalışma modeline daha hızlı uyum sağlayarak çok daha çabuk geliştikleri gözlemleniyor.

Şirketlerde başarı ile stajını tamamlayan genç arkadaşlarımızın mezuniyet sonrası staj yaptığı şirketlerde uygun pozisyonlarda ya da bu deneyimleri refere ederek sektörde istihdam edilmeleri mümkün olmaktadır.

Sektörde hali hazırda farklı birimlerde örneğin satış, pazarlama, medikal, iş geliştirme, fiyatlandırma ve ruhsatlandırma gibi alanlarda deneyimi olan ve bu alanda aktif rol almak isteyen genç arkadaşların da kendilerini kolaylıkla geliştirebileceklerini düşünüyorum.

Pazara erişim biriminde çalışmanın zorlayıcı ve keyifli yönleri nelerdir?

Ülkelerde genellikle sağlığa ayrılan gerçekçi bütçelerin oluşturulması ve akılcı kullanımı ile ilgili stratejilerin yönetimine dair sorunlar, pazara erişim biriminde çalışmanın zorlayıcı yönleri olan öngörülemeyen kısıtlayıcı uygulamalar ve yenilikçi ürünlerin pazara erişiminde gecikmeler olarak ortaya çıkıyor.

Türkiye İstatistik Kurumunun verilerine göre ülkemizde beklenen ortalama yaşam süresi erkeklerde 75,9 kadınlarda ise 81,3 yıla yükselmiş durumda. Bu sayılara ulaşılmasında yeni tedavi seçeneklerinin de büyük katkısı olduğu bir gerçek. Kendimizin veya aile bireylerimizin ileride bir hasta adayı olabileceğini göz önünde bulundurarak yaşam kalitesini artıran ve süresini uzatan yeni bir tedavi seçeneğinin Türk hastalarının da erişimine sunulmak üzere eczane raflarındaki yerini almasıyla kutsal bir görevi tamamlamış olmanın mutluluğu yaptığımız işin en keyifli ve motive edici yönüdür.

Pazara erişimin geleceğine yönelik öngörüleriniz nelerdir?

Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre, ilk on ölüm nedeninin yedisi kardiyovasküler hastalıklar başta olmak üzere bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanıyor.

Son yıllarda sağlık hizmetlerine erişimin hızlanması ve yaygınlaşması, kanıta dayalı yenilikçi tedaviler sayesinde ortalama yaşam süresinin uzaması, mevcut tedavi seçeneklerine uyunç problemleri ve karşılanamayan tedavi ihtiyaçları, yaşam kalitesini artırma beklentisi pazara erişimin tüm paydaşlarını artık hasta odaklı yaklaşımda buluşturmuştur.

Ayrıca sağlık alanındaki kaynakları en iyi şekilde kullanmak üzere oluşturulan stratejik politikalar arasında yer alan bölgede sağlık üssü olma hedefi ve sağlık turizmini geliştirme gibi önemli projeler çerçevesinde pazara erişimin sektörde gelişmesini devam ettirecek önemli alanlardan biri olacağı öngörülüyor.

DİCLE BALBAY KİMDİR?

Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden mezun olduktan sonra profesyonel yaşamına Gaziantep Devlet Hastanesinde eczacı olarak başladı. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğündeki deneyimlerinin ardından 1995 yılında ruhsatlandırma müdürü olarak çalışmaya başladığı Servier İlaç’ta ruhsatlandırma, pazara erişim, farmakovijilans, klinik çalışmalar, kalite güvence sorumluluklarını yürüten resmî ilişkiler departmanında direktör olarak çalıştı.

Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi “Fark Yaratan Mezun 2020 Ödülü” sahibidir.

Halen ruhsatlandırma alanında danışmanlık yapmakta ve Atatürk Üniversitesi Eczacılık Fakültesinde misafir öğretim görevlisi olarak İlaç Sanayi seçmeli dersini vermektedir. 

Eczacılar Burada platformunda icra kurulu üyesidir.