Amerikan Psikiyatri Dergisi’nde (American Journal of Psychiatry) yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, yeni bir AI uygulaması majör depresyonu olan bir hastada antidepresanların işe yarayıp yaramayacağını tahmin edebildi.
Çalışmanın yazarı Liesbeth Reneman “Bu hastalar için önemli bir haber. Normalde, bir antidepresanın işe yarayıp yaramayacağını bilmek 6 ila 8 hafta sürer.” dedi.
Araştırmacılar Avrupa ve Amerika’da en çok reçete edilen antidepresanlarda biri olan sertralinin AI algoritması tarafından tahmin edilip edilemeyeceğini analiz etti. Bu çift-körlü, plasebo kontrollü, çok bölgeli, randomize çalışmada, ilaçsız tekrarlayan ya da kronik majör depresyon bozukluğu olan toplam 296 yetişkin hastadan tedavinin başlamasından 1 hafta önce ve sonra MR nörogörüntüleme ve klinik veriler toplandı. 8 hafta sonra, yanıt ve remisyonu tahmin etme performansı toplandı ve dengeli doğruluk (bAcc) ve alıcı işletim karakteristik eğrisi altındaki alan (AUROC) puanları kullanılarak ölçüldü.
296 hastadan analize dâhil edilen 229’unun %66’sı kadındı ve ortalama yaş 38’di. Sonuçlara göre ortalama %33’ünün sertraline yanıt vereceğini gösterdi. Ayrıca, sertraline verilen tepkiyi tahmin ederken dâhili çapraz doğrulama performansı (bAcc = %68 [SD = 10], AUROC = 0,73 [SD = 0,03]) şanstan çok daha güçlüydü. Daha sonra, plaseboya yanıt vermeyenlerden (bAcc = %62, AUROC = 0,66) ve sertraline geçen plaseboya yanıt vermeyenlerden (bAcc = %65, AUROC = 0,68) elde edilen veriler üzerinde yapılan harici çapraz doğrulama, plasebo tedavisiyle karşılaştırıldığında sertralin tedavisinin özgüllüğünü gösterdi.
Basın açıklamasında Reneman: “Bu metot sayesinde sertralinin yanlış reçetelendirilmesini (ortalama %67) önleyebilir ve hastalara daha kaliteli bir bakım sunabiliriz. Çünkü ilacın ayrıca yan etkileri var.” Dedi.
Bu çalışma sonucunda sertralin tedavisinde erken cevabı tahmin edebilmekle kalmadı, aynı zamanda plaseboyla karşılaştırıldığında AI modellerinin sertralin özgü olduğunu ve sertralin etkinliğinin tahmini için MRI datadan yararlanılabileceğini gösterdi.
Normalde antidepresan verilen hastalarda 6-8 hafta –bazen aylar sonra- semptomlarda azalma veya iyileşme görülmezse, başka bir antidepresan verilirdi. Bu süreç uzun ve hasta işe yarayan bir ilaç bulana kadar sürebiliyor. Araştırmacılara göre, majör depresyon bozukluğa sahip her 3 hastadan 1’İ, birçok adımlı tedaviden sonra bile semptomlarda herhangi bir gelişme görülmüyor, bu da antidepresanların yararlılığı ile ilgili daha hızlı bir çözüm bulunması gerektiğini gösteriyor.
Çalışmanın yazarları, bu metot ilerledikçe sertralin tedavisinin her hasta için kişiselleştirilmesine katkı sağlayarak ilaç kullanımında zaman ve maliyet tasarrufu sağlayabileceğini belirtiyor. Ancak, henüz kesin bir tahmin aracı yok. Çalışmanın yazarları gelecekteki çalışmada yapay zekâya daha fazla bilgi ekleyerek iyileştirmeye çalışacağını belirtiyor.
Radboudumc’taki psikiyatrist olan çalışma yazarı Eric Ruhé, basın bülteninde şunları söyledi: “Algoritmaya göre anterior cingulate cortexte olan kan akışı, beynin duygu durumunu kontrol eden bölge, ilacın etkisinin tahmininde etkili olabilir. İkinci ölçümde, başlangıçtan bir hafta sonra, semptomların ciddiyetinin ek olarak öngörücü olduğu görüldü.”
Bu yapay zekanın majör depresif bozukluğu olan hastalarda sertralinin etkinliğini öngörme yeteneğine rağmen araştırmacılar gelecekteki araştırmalarla birlikte algoritmayı iyileştirmeye çalışacaklarını belirtiyor.
TÜİK tarafından 2022 yılında yapılan Yaşam Memnuniyeti Araştırmasına göre: Mutlu olduğunu beyan eden 18 ve üzeri yaştaki bireylerin oranı, 2021 yılında %49,3 iken 2022 yılında %49,7 oldu. Mutsuz olduğunu beyan eden bireylerin oranı ise 2021 yılında %16,6 iken 2022 yılında %15,9 oldu.
Bakanlığın, 2020 yılına ait son sağlık istatistiklerine göre, 2009 yılında 1000 kişi başına günlük 29 antideprasan ilacı düşerken, bu oran 2020’de 49’a çıktı.
Milletvekili, iktisatçı ve eczacı Burhanettin Bulut’un paylaştığı verilere göre de, 2017’den 2021’e geçen 5 yılda satılan antidepresan kutu sayısı 11,5 milyon arttı.
2017’de 48 milyon kutu antidepresan satılırken, 2020’de bu sayı yaklaşık 55 milyona, 2021’de ise yaklaşık 60 milyona çıktı.
KAYNAK:
https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/45316/0/siy2021-turkcepdf.pdf
https://www.bbc.com/turkce/articles/ckd1ql4q8v1o
